ĐÔI NÉT VỀ CÁC TOWERCO – CÁC CÔNG TY ĐẦU TƯ CHO THUÊ HẠ TẦNG VIỄN THÔNG
Với kỷ nguyên vươn mình mới của dân tộc, công nghệ viễn thông trở thành một trong những ưu tiên hàng đầu của chính phủ để đạt được mức tăng trưởng 2 chữ số trong vòng 5 năm tiếp theo.
Trước đó, ngày 11/1/2024, Thủ tướng Chính phủ đã phê duyệt Quy hoạch hạ tầng thông tin và truyền thông thời kỳ 2021-2030, tầm nhìn đến năm 2050 của Việt Nam tại Quyết định số 36/QĐ-TTg ngày 11/1/2024. Một trong những mục tiêu quan trọng được đề ra là phát triển mạng băng thông rộng và triển khai mạng 5G, tiến đến năm 2030 sẽ đạt độ phủ 99% dân số. Để hiện thực hóa tầm nhìn và đạt được mục tiêu đề ra, hạ tầng viễn thông và vai trò của các Towerco là vô cùng quan trọng.
Công ty đầu tư cho thuê hạ tầng viễn thông (Towerco) là gì?
Các towerco đầu tư và sở hữu các hạ tầng viễn thông chẳng hạn như các trạm phát sóng (gồm macro cell và small cell) sau đó sẽ cho các công ty khai thác mạng di động thuê lại. Towerco cũng chịu trách nhiệm vận hành và bảo trì các hạ tầng này. Ngoài các trạm phát sóng, các towerco còn đầu tư và cho thuê các tài sản viễn thông và hạ tầng liên quan khác như hệ thống ăng ten phân tán, cáp quang và hệ thống năng lượng.
Xu hướng chia sẻ hạ tầng là tất yếu
Tại các thị trường viễn thông phát triển, các nhà mạng sẽ có xu hướng đi thuê ngoài hạ tầng của các Towerco và dùng chung với các bên khác, việc này sẽ giúp giảm gánh nặng đầu tư tài sản cố định và tập trung nguồn lực cho việc nâng cao chất lượng dịch vụ đem lại cho khách hàng. Nhiều nhà mạng trên thế giới cũng đã giảm tỉ lệ sở hữu và tách riêng hạ tầng thụ động của họ để thành lập các công ty towerco riêng hoặc liên doanh. Điển hình có thể kể đến công ty cho thuê hạ tầng China Tower được thành lập năm 2016 do ba MNOs lớn nhất của Trung Quốc đóng góp các trạm viễn thông lại.
Điều này lại chưa đúng với thị trường non trẻ như tại Việt Nam khi các nhà mạng vẫn xem việc sở hữu các hạ tầng viễn thông là lợi thế cạnh tranh với nhau. Tuy nhiên khi mật độ các trạm phát sóng trở nên dày đặc hơn sẽ gây nên sự lãng phí, trùng lặp hạ tầng và gây ảnh hưởng đến mỹ quan đô thị. Chính phủ Việt Nam cũng đã kêu gọi chia sẻ hạ tầng viễn thông theo chỉ thị số 52/CT-BTTTT ngày 11/11/2019.
Mô hình kinh doanh và hiệu quả kinh tế của các Towerco
Các Towerco sẽ chỉ chịu mức chi phí đầu tư xây dựng (CAPEX) ban đầu khi xây một trạm viễn thông, các chi phí định kỳ sẽ chủ yếu bao gồm chi phí khấu hao, tiền thuê đất, tiền điện và tiền bảo trì trạm (3% doanh thu hàng năm) với tỷ lệ biến phí không cao. Trên một trạm đó, có thể gắn nhiều thiết bị mạng chủ động từ các nhà mạng khác nhau. Khác với các nhà mạng khi luôn phải chạy đua công nghệ thông qua việc đầu tư vào các thiết bị mạng chủ động, các TowerCo gần như không gặp rủi ro về lỗi thời công nghệ.
Các hợp đồng thuê trạm viễn thông thường có thời hạn dài và không hủy ngang trong 5 – 10 năm. Hiệu quả kinh tế của các Towerco được phát huy tốt nhất khi quy mô tăng lên, thể hiện qua việc có nhiều khách thuê và thêm các hệ thống ăng ten được gắn lên trên một trạm. Các chi phí tăng thêm của việc gắn thêm này là không đáng kể. Chính vì vậy, tỷ lệ khách thuê trên một trạm (tenancy rate) càng cao sẽ càng khiến biên lợi nhuận trên một trạm nở ra đáng kể.
Thị trường Việt Nam non trẻ với nhiều cơ hội
Việt Nam hiện được xem là một thị trường đầy tiềm năng cho TowerCo, với cả tỷ lệ dùng chung và giá thuê tháp đều thấp hơn nhiều so với mức trung bình khu vực và toàn cầu. Theo thống kê, tỷ lệ dùng chung tại Việt Nam hiện dao động trong khoảng 1,2 – 1,3 lần, trong khi tại Mỹ là 2,5; Trung Quốc là 1,48; Ấn Độ là 2,1; Myanmar là 1,6; và Indonesia là 1,8.
Mức phí thuê tháp tại Việt Nam hiện chỉ khoảng 300 USD/tháp/tháng, thấp hơn đáng kể so với các nước trong ASEAN như Myanmar (900 USD/tháp/tháng), Indonesia (1.150 USD/tháp/tháng) và Malaysia (1.250 USD/tháp/tháng).
Mạng 5G được kỳ vọng sẽ mang lại nhiều lợi ích cho nền kinh tế, bao gồm việc thúc đẩy tăng trưởng, nâng cao hiệu suất và tạo ra các ngành công nghiệp mới. Công nghệ 5G có thể kích thích tăng trưởng kinh tế bằng cách khai sinh ra các ngành công nghiệp mới và cải thiện hiệu quả trong các ngành hiện tại. Theo nghiên cứu của Qualcomm, 5G có thể tạo ra 13,1 nghìn tỷ USD giá trị kinh tế và 22,3 triệu việc làm mới trên toàn cầu vào năm 2035. Đặc điểm của công nghệ 5G là tốc độ truyền sóng rất nhanh, ổn định và độ trễ thấp nhưng bù lại vùng phủ sẽ hẹp hơn, đặt ra yêu cầu phải tăng mật độ của các trạm phát sóng.
Việt Nam hiện là quốc gia có mức độ phát triển hạ tầng thuộc hàng đầu Đông Nam Á, nhưng vẫn chưa đạt được mức độ phủ sóng như các nước phát triển với tỉ lệ <1.000 dân/trạm. Để triển khai 5G hiệu quả và cải thiện hiệu suất mạng 4G, Việt Nam cần phải tăng gấp đôi, thậm chí gấp ba số lượng trạm hiện tại. Điều này dẫn đến nhu cầu lớn về cả trạm Macro và Small-Cells.
Thị trường cho thuê tháp tại Việt Nam vẫn còn ở giai đoạn đầu, với tỷ lệ thâm nhập chỉ 9%, thấp hơn nhiều so với các quốc gia trong khu vực, theo TowerXchange. Hiện tại, 89% số tháp thuộc sở hữu của bốn nhà mạng di động chính—Viettel, VNPT, MobiFone và Vietnamobile. Công ty Cổ phần Xây dựng Viettel (CTR) đã khẳng định vị thế là nhà cung cấp tháp hàng đầu tại Việt Nam, với 6.436 tháp BTS sẵn sàng cho thuê tính đến cuối năm 2023, vượt xa đối thủ gần nhất là OCK Vietnam Tower (một TowerCo độc lập từ Malaysia), sở hữu khoảng 3.650 tháp. Golden Tower sở hữu 325 tháp BTS, trong khi các công ty khác sở hữu tổng cộng khoảng 5.000 tháp. Đến cuối năm 2024, CTR đã mở rộng số lượng tháp lên 10.000 BTS, tăng 3.564 tháp, chiếm 50% tổng số tháp BTS của Việt Nam.
Nguyễn Minh Trí – Phòng Đầu tư PHFM